Het leeuwendeel van de mensen wil hier echt iets aan doen, en ook vanuit de overheid en de bedrijven wordt er hard nagedacht en gewerkt aan mogelijke oplossingen. Maar, zoals vaak, is het een heel complex probleem, met geen kant-en-klare oplossing. Wat echter niet wil zeggen dat je als consument niets kan doen! Zo zijn we als Belgen Europees kampioen in het sorteren.
Helaas is sorteren nog niet het zelfde als recycleren. Er bestaan voor bepaalde plastic verpakkingen die we mooi in de PMD+ zak steken nog geen installaties of manieren om die te gaan recycleren. Wees gerust, er wordt hard gewerkt aan nieuwe technologieën, recyclagemogelijkheden en installaties om dat allemaal te doen, maar zo’n dingen vergen nu eenmaal tijd en geld. En dan is recycleren vaak ook niet echt re-cycling, maar down-cycling. Drankverpakkingen bijvoorbeeld worden gerecycleerd tot plastic emmers of tuinbanken. PET-flessen kunnen gerecycleerd worden naar rPET (recycled PET) maar worden ook vaak gedowncycled tot fleecetruien.
Begrijp me niet verkeerd, recycleren is nog altijd beter dan verbranden of storten! De Nederlandse politicus Ad Lansink ordende de stappen in de zogenaamde ‘Ladder van Lansink’: voorkomen, hergebruiken, recycleren, energieproductie, verbranden en storten. Hoe hoger op de ladder, hoe beter voor het milieu.
Nog een weg te gaan
We sorteren inderdaad al heel wat, maar of de ingezamelde verpakkingen dan ook effectief gerecycleerd worden, daar hebben wij als burger weinig impact op. Vooral naar het voorkomen van verpakkingen en met herbruikbare verpakkingen, kunnen we zelf een serieus steentje bijdragen: een brooddoos gebruiken, een boodschappentas en herbruikbare groenten- en fruitzakjes, onverpakte groenten en fruit kopen, hervulbare verpakkingen gebruiken, losse rijst gebruiken in plaats van kookbuiltjes, kiezen voor koffie en thee in grote verpakkingen, etc.
In het HackThePack project, ‘Wegwijs in duurzame verpakkingen’, van de Arteveldehogeschool werd nagegaan hoe duurzaam Vlamingen omgaan met, onder andere, voedingsverpakkingen. In dit 2-jaar durende onderzoek werden meer dan 1300 mensen bevraagd en verschillende focusgroepen georganiseerd.
Uit dit onderzoek bleek dat de meeste mensen wel meer duurzame verpakkingen willen kopen en dat ze belang hechten aan duurzame verpakkingen, maar dat het niet altijd makkelijk toe te passen is. Gemak primeert en duurzame verpakkingen mogen ons gemak niet in de weg staan! Dat zowel bij aankoop in de supermarkt, wat bij de meeste mensen snel moet gaan, als bij het recycleren. Hoe minder moeite we moeten doen, hoe beter. Zo is het principe van ecodesign, waarbij we verschillende lagen van de verpakking moeten splitsen om beter te sorteren, een mooi idee. Maar in de praktijk is het een heel gedoe. Mensen verkiezen toch één soort materiaal in plaats van verpakkingen uit gecombineerde materialen.
Ook de communicatie, met het veelkleurige ‘logo-bos’, is op zijn minst gezegd niet altijd even duidelijk. De meesten onder ons kijken eigenlijk niet naar logo’s op de verpakkingen. De voornaamste redenen hiervoor zijn:
- het komt niet bij hen op om logo’s te checken
- sommige mensen denken dat ze voldoende kennis hebben over het sorteren van verpakkingen, dus ze vinden sorteerlogo’s lezen niet nodig
- mensen weten gewoon niet dat er logo’s bestaan, die aantonen hoe je een verpakking kan sorteren (toegegeven, ze worden ook niet zó vaak gebruikt)
- de logo’s zijn vaak onduidelijk en spreken niet voor zich, dus wat ze betekenen is niet geweten
- ook hebben mensen soms weinig vertrouwen in niet-officiële logo’s en missen ze transparantie Een eenduidig logo, zoals bijvoorbeeld de nutriscore, wordt dan wel bekeken.
Bovendien worden sommige gangbare logo’s verkeerd geïnterpreteerd en aanzien voor sorteerlogo’s. Wie weet bijvoorbeeld waar het ‘groenepuntlogo’ (weergegeven links) voor staat? Ik heb het eerlijkheidshalve moeten opzoeken. Ter info: het heeft dus niks te maken met hoe te sorteren of recycleerbaarheid.
Mensen hebben nood aan duidelijke richtlijnen en eenduidige communicatie, maar het is een complex gegeven, en een domein in volle ontwikkeling. Wat vandaag niet gerecycleerd kan worden, kan dat morgen misschien wel. Daardoor is de informatie over (duurzame) verpakkingen en hoe deze moeten gesorteerd en gerecycleerd worden soms ook ronduit tegenstrijdig.
Maar het vergt dus wel wat kennis om correct te gaan sorteren, en ook best wel wat creativiteit en aanpassingen om minder verpakkingen te gebruiken. En finaal moet het ook wel haalbaar, toegankelijk en praktisch toepasbaar zijn. Tijdens een co-creatiesessie op 30 augustus gaan we met onze inventors aan de slag en brainstormen we over verpakkingen van voeding, en hoe het misschien anders of beter zou kunnen.
We’re in this together en beetje bij beetje geraken we er wel. Heb jij ideeën hoe we meer herbruikbare verpakkingen kunnen gebruiken?
Bronnen
- Vermeulen, L., Van Damme K. en Calis, B. (2021). Wegwijs in duurzame verpakkingen. HackThePack: Onderzoeksrapport consumenten-bevragingen 2019–2020. Arteveldehogeschool.
- Website IVM Milieubeheer: Ladder van Lansink: https://www.ivmmilieubeheer.be/ladder-van-lansink
