Ik kom vaak tot de vaststelling dat er veel onwetendheid, en vooral veel misvattingen zijn over allergieën en intoleranties, zelfs soms in medische kringen. Gewoonlijk gebaseerd op gedateerde informatie. Intussen heeft de wetenschap nochtans al een vrij duidelijk beeld over voedselovergevoeligheden – de overkoepelende term voor allergieën, intoleranties en andere reacties tegen voeding. Maar uiteraard weten we nog niet alles, er zijn best nog wel wat onzekerheden en mysteries.
Eerst en vooral, een beetje uitleg over wat een voedselallergie is. Simpel gezegd, een onterechte reactie van het immuunsysteem tegen bepaalde eiwitten in ons eten. Er is ook zoiets als ‘pseudo-allergieën’. Dit wil niet zeggen dat ze niet echt zijn, het enige verschil is dat de componenten die de reactie uitlokken geen eiwitten zijn, de reactie zelf is quasi hetzelfde als bij een ‘echte’ allergie. En die reacties, dat zijn dan de typische huiduitslag en jeuk, zwelling in het gezicht en hals, ademhalingsproblemen, misselijkheid en duizeligheid, buikpijn, overgeven, en in het extreemste geval een (dodelijke) anafylactische shock. Afhankelijk van de persoon en het allergeen, kunnen de symptomen dus gaan van zeer mild tot fataal.
Een intolerantie kan verschillende dingen zijn. Bij een lactose of fructose intolerantie, is dat het ontbreken van een element dat nodig is voor een goede vertering ervan, waardoor de darmwerking verstoord wordt. Met vooral veel darmrommelingen en wind tot gevolg. Glutenintolerantie is dan weer iets helemaal anders, en is eigenlijk een auto-immuunziekte. Dat wil zeggen dat het immuunsysteem bepaalde onderdelen in het eigen lichaam begint aan te vallen als reactie op het eten van gluten. Met gevolg dat die onderdelen worden afgebroken; meestal is dat de darmwand, maar bij sommigen slaat het ook op de huid of de zenuwen. Het resultaat is dus niet min, en geeft erg uiteenlopende klachten, gaande van de vaak voorkomende maag- en darmproblemen, bloedarmoede en vermoeidheid tot huiduitslag of zenuwstoornissen.
Als ervaringsdeskundige en door mijn achtergrond toch vrij goed op de hoogte zijnde, hoor ik echter vaak een aantal ‘stellingen’ vallen of zie ik dingen gebeuren, waar ik een klein beetje grauw van word. Wil je weten hoe het echt zit?
'Als ik je niet direct zie stikken of doodvallen zal 't wel zo erg niet zijn'
Een acute anafylactische shock is echt wel ‘worst case scenario’, in de meeste gevallen zijn de symptomen minder zichtbaar, of treden ze pas later op. En heel wat mensen kunnen er (achteraf) echt behoorlijk ziek van zijn. ‘Niet doodgaan’ wil nog niet zeggen ‘niet ernstig’.
'Als je er regelmatig een beetje van eet, ga je er beter tegen kunnen'
Neen. Echt een no-go. Voor bepaalde allergieën, zoals bijensteken en sinds kort ook pinda bestaan wel desensitisatiekuren, maar die verlopen onder strikt medische begeleiding, en werken niet voor iedereen. Als je het gewoon af en toe via je voeding binnenkrijgt, maak je het probleem waarschijnlijk erger.
'Een allergie of intolerantie is voor het leven'
Dat kan, maar vaak is dat niet zo. Allergieën, pseudo-allergieën en glutenintolerantie kunnen op eender welke leeftijd opduiken – vaak is er wel een specifieke hormonale, virale of andere ’trigger’ – en sommige kunnen ook vanzelf weer verdwijnen. Zeevruchten en gluten bijvoorbeeld beginnen zich dikwijls pas op volwassen leeftijd te manifesteren, terwijl eieren eentje is die bij veel kinderen vanzelf weer verdwijnt.
'Kleine kinderen moeten uit de buurt worden gehouden van allergenen'
Deze is begrijpelijk, want er wordt nog steeds aangeraden om in het eerste jaar kinderen niet in contact te laten komen met bepaalde voedingsmiddelen. Wetenschappelijk gezien is eerder het tegendeel waar: Door vroegtijdig contact, wordt de tolerantie vergroot en vermindert het risico op allergie.
'De jeugd van tegenwoordig beweert dat ze aan alles allergisch zijn'
Ze beweren dat niet, ze zijn gewoon meer allergisch. Het aantal ziekenhuisopnames veroorzaakt door een anafylactische shock is zowat vervijfvoudigd de voorbije 30 jaar (in de UK), en die cijfers zijn voor weinig interpretatie vatbaar.
Waar bij de oudere generaties allergieën een zeldzaamheid zijn, ligt bij de kinderen van nu de prevalentie in veel landen al boven de 5%, en in sommige landen zelfs meer dan 10%.
Wat de stijging veroorzaakt, is niet geheel duidelijk, maar overmatige hygiëne, een vervuilende omgeving en een veranderd voedselpatroon worden het meest aangehaald als mogelijke schuldigen.
'Er zijn maar een handvol voedingsmiddelen waar je allergisch aan kan zijn'
In principe kan je aan zowat elk voedingsmiddel allergisch zijn, maar wettelijk gezien zijn er slechts 14 die verplicht moeten vermeld worden op de etiketten en in restaurants. Het gaat hier om melk, gluten, eieren, noten, pinda, soja, lupine, vis, schaal- en schelpdieren, sesam, mosterd, selderij en sulfiet. Die zijn zo gekozen omdat ze relatief vaak voorkomen, maar de lijst is dus allerminst volledig.
Bronnen en meer info
- The Allergy Epidemics: 1870–2010. Thomas A.E. Platts-Mills, MD, PhD, FRS.J Allergy Clin Immunol. 2015; 136(1): 3–13. doi: 10.1016/j.jaci.2015.03.048
- Food allergy. Harald Renz, Katrina J. Allen, Scott H. Sicherer, Hugh A. Sampson, Gideon Lack, Kirsten Beyer and Hans C. Oettgen. Nature Reviews | Disease Primers, vol 4, art 17098 (2018). doi:10.1038/nrdp.2017.98.
- Food Allergy Facts and Statistics for the U.S. FARE, Foodallergy.org.
- Food Allergy and Intolerance Programme. Report by Steve Wearne, Director of Policy, Food Standards Agency Board Meeting, 15/03/2017.
Deze blogpost is een gebaseerd op een artikelreeks die ik samen met enkele collega’s schreef voor de Flanders’ FOOD Radar, de nieuwsbrief van het innovatieplatform voor de Vlaamse voedingsindustrie. Hieronder vind je de links naar alle artikels.
- De allergie-epidemie, deel 1: Houston, we have a problem…
- De allergie-epidemie, deel 2: Hoe zit dat met gluten?
- De allergie-epidemie, deel 3: Melk is toch niet goed voor elk
- De allergie-epidemie, deel 4: Daar heeft iemand een eitje mee te pellen
- De allergie-epidemie, deel 5: Geen onschuldige garnaal
- De allergie-epidemie, deel 6: Een harde noot om te kraken
- De allergie-epidemie, deel 7: Selderij door de mosterd gehaald
- De allergie-epidemie, deel 8: Sojaboontje komt om z’n loontje
- De allergie-epidemie, deel 9: FODwat? FODMAP!
- De allergie-epidemie, deel 10: Liever niet met sulfiet
- De allergie-epidemie, deel 11: Oorzaken en gevolgen van allergieën en intoleranties