Hoe lokaal is ‘lokaal’?

7 mei 2024
Als Belgen zijn we - terecht - trots op onze chocolade. Eén van onze lokale specialiteiten. Nochtans, veel cacaoplantages heb ik hier nog niet gezien, dus hoe Belgisch is onze chocolade dan nog? En chocolade is een duidelijk voorbeeld, maar absoluut niet het enige. ‘Lokaal’ is een verhaal met vele interpretaties en nuances, dat is wel duidelijk.

Lokale teelt of lokale verwerking?

Chocolade is een duidelijk voorbeeld. De kennis en knowhow om goede chocolade te maken uit cacaobonen, daar blinken we in België duidelijk in uit. Er is zelfs heel veel knowhow over de teelt en de rassendiversiteit van cacao, aangezien betere grondstoffen ook betere chocolade leveren. Maar ons klimaat is niet geschikt om cacaobomen te laten groeien en dus cacao te telen. Onze chocolade vindt zijn oorsprong dus eigenlijk in landen als Ivoorkust, Ghana, Indonesië, Kameroen en Nigeria.

Bij chocolade ligt dat er zo dik op dat niemand het probeert te verbergen. Maar heel wat producten zijn niet zo lokaal als ze op het eerste zicht lijken. Simpelweg omdat de grondstoffen niet van hier komen.

Grappige anekdote: deze cacaobonen werden op een dag geleverd in ons kantoor in Brussel, in de tijd dat ik nog bij Flanders' FOOD werkte. Bedoeld voor één van de onderzoeksprojecten, verkeerdelijk geleverd in Brussel in plaats van de betrokken onderzoeksinstelling. Oeps!

Neem nu brood. Gekocht bij de warme bakker om de hoek, ter plekke gebakken, lokaler kan het niet denk je dan. Vergeet het maar. Ten eerste werken bakkers regelmatig (niet altijd hé, maar toch) met diepgevroren koffiekoeken en broodmixen om een breed assortiment aan producten te kunnen aanbieden, anders is dat praktisch bijna niet haalbaar. Ten tweede komt de bloem gewoonlijk ook niet uit ons land. In België is er haast geen goede baktarwe te vinden, daarvoor ga je best aankloppen in Frankrijk, Duitsland, Oekraïne (maar daar hebben ze momenteel wel wat anders aan hun hoofd) of zelfs de VS.

In de Vlaamse Ardennen vind je nog wel heel wat tarwevelden. Maar niet genoeg om voor iedereen hier brood en gebak mee te maken...

Ook ons bier moet eraan geloven. De meeste gerst komt uit Frankrijk. Ons bier is in samenstelling dus eigenlijk meer Frans dan Belgisch. Ouch! Gelukkig lopen er wel allerhande initiatieven die daar verandering in proberen brengen, en spitsen enkele brouwers, zoals Cristal, De Halve Maan en brouwerij Huyghe, zich wel toe op het brouwen van bier met Belgische gerst. Ook hop werd vroeger veel geteeld in ons land, maar de teelt ervan is ondertussen een nicheverhaal geworden, dus de meeste hop komt uit het buitenland, bijvoorbeeld Duitsland of de VS. Het ‘Belgische hop’ logo krijgt een brouwer al als minstens de helft uit Belgische hop bestaat; het aanbod is dus duidelijk niet erg groot.

Komen we bij salami. Er zijn heel wat Belgische vleesverwerkers, die allerhande soorten Belgische charcuterie maken. Compleet met Belgisch vlagje en al. Maar ondanks het feit dat we in België bij de recordhouders zijn in het aantal varkens per capita, zijn de varkens waarmee onze charcuterie wordt gemaakt niet altijd geboren en getogen in België. Een aantal bedrijven en supermarkten gaan er echter prat op vleesproducten aan te leveren van lokaal geteelde varkens: zowel Colruyt als Delhaize maken daar werk van, en ook vleeswaren De Keyser werkt met lokale kwekers, en ook de ambachtelijke slagers hebben daar wat meer aandacht voor.

Wat kunnen we wél op onze conto schrijven?

Onze frietjes, die zijn gelukkig meestal wel echt Belgisch. Ook al zijn we zelf niet altijd even tevreden over ons Belgische weer, onze patatjes gedijen er wel uitstekend. Zo goed dat we op Europees vlak bij de top 5 van producerende landen zitten, en ook een speler zijn op wereldniveau. En heel wat van die aardappelen worden ter plekke verwerkt tot frietjes, van bij de lokale frituur tot de grote bedrijven die diepvries frietjes maken. Ook al is de aardappel eigenlijk van oorsprong geen lokaal gewas – hij komt oorspronkelijk uit de Andes in Zuid-Amerika en werd in de 16de eeuw door Spaanse ontdekkingsreizigers naar Europa gebracht – verdienen onze frietjes toch wel een pluim als lokaal product.

Maar naast aardappelen specialiseert België zich ook al meer dan 100 jaar in de teelt van allerhande groenten, zoals bloemkool, witloof, asperges, bloemkool, erwtjes, worteltjes en boontjes. Gek genoeg vinden we die niet altijd terug op de groenten-afdeling in de supermarkt: de meeste boontjes bijvoorbeeld, worden direct ingevroren, en de verse boontjes in de supermarkt komen doorgaans uit Kenia, zelfs in het seizoen! Begrijpe wie begrijpen kan. Het witloof en de witte asperges uit de versafdeling zijn gelukkig wel meestal echt ‘van bij ons’.

De beste bloemkolen zijn de Belgische! Ook om de kwaliteit van onze bloemkolen zijn we blijkbaar bekend.

In lijn met aardappelen en groenten, groeien ook de suikerbieten hier erg goed. Ook al zijn we te klein om bij de top producenten te horen op wereldvlak, als we in België tafelsuiker, klontjessuiker, poedersuiker of kandijsuiker aanschaffen, zijn die doorgaans steeds van één welbekend merk, namelijk de Tiense Suikerraffinaderij (ook Candico is een onderdeel van de Tiense Suikerraffinaderij). En die suiker komt van bieten die zo lokaal mogelijk geteeld worden, in België dus.

Sfeerbeeldje van bij de Tiense suikerraffinaderij. Zelf getrokken toen ik daar eens op bezoek was. De bieten komen duidelijk van niet ver!

Naast al die tuinbouwproducten, produceren we in België ook best veel melk. Omdat we in België ongeveer evenveel zuivel (melk en afgeleide producten zoals kaas, yoghurt, boter) importeren als exporteren, zijn een groot deel van de melkproducten die we hier kunnen kopen niet van Belgische oorsprong. Bij heel wat producten is dat echter logisch: van een Franse kaas of Griekse yoghurt verwachten we dat ook niet. De Belgische kazen zijn gewoonlijk wel met lokale melk gemaakt; je kan ze herkennen aan het label ‘kazen van bij ons’. Ook boter (bijvoorbeeld van Corman) wordt doorgaans van Belgische melk gemaakt. Als het om melk as such gaat, is het wat afhankelijk van het merk. Inex staat garant voor Belgische melk, en ook Milcobel, als zuivelcoöperatie, werkt met lokale melkveehouders. FrieslandCampina, dat in oorsprong een Nederlands bedrijf is, heeft ook productievestigingen in  België die met lokale melk werken.

Waarom kiezen voor lokaal?

Sinds de Covid-pandemie merken de voedingsbedrijven en supermarkten dat mensen toch meer voor lokaal zijn gaan kiezen. Er zijn een aantal redenen waarom je voor lokaal zou kiezen, zoals:

Supermarkten spelen er alvast op in door meer lokale producten aan te bieden en het beter te afficheren. Maar ook maaltijdboxen-producenten zoals Foodbag spelen het lokale aspect erg uit. En online supermarkten en verdeelplatformen zoals Crisp (een app), couvert.be, efarmz.be en vandeboer.be richten zich sterk of zelfs uitsluitend op verdeling van lokale producten. Manieren genoeg dus om wat vaker voor lokaal te gaan, van boer tot bord!

Artikel delen?

Wil je ook meewerken aan de wereld van morgen?

Wordt ‘inventor’ en werk samen met bedrijven, allerhande organisaties en onderzoekers zodat zij beter weten wat jullie van hen verwachten.

Cookieconsent met Real Cookie Banner