Dat is het principe achter burgerwetenschap, ook wel gekend als ‘citizen science’. Mensen – zonder wetenschappelijke achtergrond – kunnen op meerdere manieren worden ingeschakeld in wetenschap. Voor het verzamelen en verwerken van data, zoals dat in de bekendste voorbeelden te werk gaat. Maar ook voor het sturen van het onderzoek, en de vertaling naar de praktijk.
Verzamelen en verwerken van data
Velen hebben intussen wel gehoord van de vogeltellingen van Natuurpunt, of de CurieuzeNeuzen projecten, waarbij mensen worden ingeschakeld om mee te helpen data te verzamelen. Want voor onderzoek heb je nu eenmaal data nodig. Heel veel data. Hoe meer hoe beter. En als je gigantische hoeveelheden data kan verzamelen, dan is het zelfs niet zo erg dat niet alle metingen even nauwkeurig zijn. De fouten balanceren zichzelf wel uit, tenzij het om een systematische fout gaat, bijvoorbeeld wanneer iedereen te veel telt. Maar dan ligt het probleem bij de opzet van het onderzoek of de gebruikte methode, en niet zozeer bij de mensen.
Daarnaast kunnen mensen ook een handje helpen bij de verwerking van de data. Meest gekende voorbeeld is daar het speuren naar melkwegstelsels in de vele foto’s die de Hubble telescoop van NASA maakt. Want als wetenschap gebaseerd is op data, moet er ook vaak gigantisch veel data verwerkt worden. En computers kunnen ook niet alles. Dus is het wel handig als iedereen een handje helpt. Dat geeft ineens ook de mogelijkheid om de analyse meermaals te checken.
Een ongetraind oog gaat misschien wel wat vaker dingen missen dan een getrainde onderzoeker, maar dat wordt ruimschoots gecompenseerd doordat meerdere mensen dezelfde data analyseren. In Vlaanderen verzamelt het wetenschapstijdschrift EOS dergelijke projecten in zijn ‘iedereen wetenschapper’ platform.
Maar het kan nog veel verder gaan.
Sturen en vertalen van onderzoek
Want laat ons eerlijk zijn, de academische kringen worden gedomineerd door een tamelijk eenzijdig publiek. Vooral mensen die gezegend zijn met een goede financiële achtergrond, verstand en mentale en fysieke gezondheid raken dit geprivilegieerde kringetje binnen. Bij wie het op één van deze vlakken tegenzit, moet al een verdraaid sterk karakter en heel wat doorzettingsvermogen hebben om erbij te kunnen horen. Veel witte mannen dus. Vrouwen en de wat meer kleurrijke mensen zijn gelukkig geen uitzonderingen meer, maar hoe hogerop in de ranking, en dus hoe meer invloed ze hebben op de richting van het onderzoek, hoe minder je ze zal vinden.
En dat terwijl de meest dringende problemen vooral de meer kwetsbare groepen treffen. Mensen die het minder breed hebben, mensen met mentale of fysieke gezondheidsproblemen en mensen uit politiek instabiele regio’s. Theoretische deskundigen zijn er genoeg, maar de ervaringsdeskundigen, die missen we nog te vaak in de wetenschappelijke debatten. Mensen worden bestudeerd als ‘subject’, maar kunnen zelden echt hun stem of visie laten horen. En om te komen tot werkbare principes en oplossingen, heb je vaak zowel de theoretische input als de ervaringsinput nodig.
In de medische wereld hebben ze dit hier en daar al begrepen. In Canada loopt het ‘patient scientist’ platform, waar mensen met pijnklachten hun verhaal kunnen doen, wat onderzoekers niet alleen veel data bezorgt, maar ook inzichten naar nieuwe wegen voor onderzoek. En ook de farma bedrijven beginnen hun proefpersonen meer en meer te beschouwen als ‘patient scientists’: niet alleen mensen om zaken op uit te testen, maar ook om te betrekken in het onderzoek.
Burgers nauwer betrekken bij het onderzoek is de boodschap. Iedere mens kan beschouwd worden als een expert in zijn eigen situatie, leven, en de problematieken waar die voor staat. Hen een forum geven dat hen in staat stelt om mee richting te geven aan nieuwe onderzoekspistes, gebaseerd op hun eigen ervaringen, kan tot heel wat nieuwe inzichten leiden. ‘Extreme citizen science’ noemen ze dat.
Bronnen en meer info
- Citizen science or scientific citizenship? Disentangling the uses of public engagement rhetoric in national research initiatives. J. Patrick Woolley, Michelle L. McGowan, Harriet J. A. Teare, Victoria Coathup, Jennifer R. Fishman, Richard A. Settersten Jr., Sigrid Sterckx, Jane Kaye & Eric T. Juengst. BMC Medical Ethics volume 17, article number 33 (2016).
- Citizen Science in Flanders: Can we count on you? Violet Soen & Tine Huyse,. Jonge academie, 2016.
- Citizen social science – active citizenship versus data commodification. Nature, humanities and social sciences, communications: collection (2020).
